Behawiorysta psi – kim jest i kiedy należy się do niego zgłosić?

Troska o zwierzę to nie tylko zapewnienie mu dachu nad głową, wody i pokarmu. To także dbanie o jego komfort emocjonalny, a w tym może pomóc behawiorysta – psi psycholog lub zoopsycholog to inne określenia tego zawodu. Kim właściwie jest behawiorysta psów i jak może pomóc w naszej relacji z czworonogiem?

Spis treści:

1. Kim jest behawiorysta psi?
2. Jak zostać psim behawiorystą?
3. Psi behawiorysta – w jakich problemach pomaga?
4. W czym jeszcze możemy poradzić się zoopsychologa?
5. Behawiorysta psów – wsparcie już na samym początku
6. Behawiorysta psi w schronisku – specjalista absolutnie niezbędny!

Kim jest behawiorysta psi?

Jeszcze kilkanaście lat temu niewiele osób słyszało o kimś takim jak psi behawiorysta. Powszechnie panowały też przekonania, że w opiece nad psem sprawdzają się przede wszystkim metody oparte na teorii dominacji, według których trzeba wykazać wyższość człowieka nad zwierzęciem. Obecnie specjaliści odeszli od tego typu podejścia i stawiają na pozytywne metody pracy z psem, czyli budowanie z nim relacji na bazie dobrych emocji, nagród i pozytywnych skojarzeń. Podstawą ma być miłość, przywiązanie i poczucie bezpieczeństwa, a nie strach i obawa przed karą. Jak to wszystko robić? Tego właśnie może nauczyć psi behawiorysta.

Wykonując swój zawód behawiorysta psi, łączy wiedzę między innymi z zakresu psychologii, biologii, neurobiologii, medycyny weterynaryjnej oraz etologii (dział nauki zajmujący się badaniami nad zachowaniami zwierząt) [3]. Wykorzystywanie wszystkich tych perspektyw jest bardzo pomocne, ponieważ często w różny sposób opisują one dane pojęcia czy sposoby i poziomy regulacji zachowań. Tak szerokie spojrzenie pozwala lepiej zrozumieć każde zwierzę, lepiej dopasować do niego metody pracy i wspierające go zachowania.

Jak zostać psim behawiorystą?

Chcąc pracować jako behawiorysta, należy odbyć specjalistyczne kursy, które często są szkoleniami podyplomowymi kierowanymi przede wszystkim do lekarzy weterynarii, psychologów czy osób po studiach biologicznych (lecz nie tylko). Jeśli chodzi o szkolenia międzynarodowe, jedną z cenionych w tej dziedzinie organizacji jest Centre of Applied Pet Ethology (COAPE) – największa brytyjska organizacja, która kształci właśnie specjalistów terapii zachowania zwierząt (w Polsce istnieją kursy, które pozwalają uzyskać kwalifikacje z zakresu behawiorystki zwierząt na licencji COAPE) [2].

Kiedy zwracamy się po pomoc do specjalisty, warto zwracać uwagę na jego doświadczenie oraz certyfikaty, jakie uzyskał. W Polsce psi behawiorysta nie jest zawodem objętym szczególnymi obostrzeniami, dlatego też nie wszystkie osoby wykonujące tę pracę są w rzeczywistości wystarczająco kompetentne. Warto zatem przed wyborem behawiorysty poszukać odpowiednich informacji, popytać wśród znajomych czy innych specjalistów, chociażby lekarzy weterynarii. Profesjonalna opieka nad psychiką oraz rozwojem czworonoga jest bardzo ważna, ponieważ konsekwencje udanej (lub nieudanej) terapii pozostaną z nami i naszym psem na lata.

Psi behawiorysta – w jakich problemach pomaga?

Zakres pracy psich behawiorystów jest bardzo szeroki. Ich rolą jest przede wszystkim wskazanie opiekunom, jak mogą dbać o dobrostan swojego czworonoga, jak skutecznie się z nim komunikować oraz w jaki sposób rozumieć jego mowę ciała i wysyłane sygnały. Wszystko to pomaga radzić sobie z różnego rodzaju problematycznymi zachowaniami zwierzęcia. Co ważne, to przed  opiekunem stoi zadanie znalezienia odpowiednich sposobów radzenia sobie z owymi problemami, dlatego psi behawiorysta zwykle pracuje przede wszystkim z człowiekiem, na co należy się przygotować. 

Pamiętajmy, że najlepiej zgłosić się po specjalistyczną pomoc jak najszybciej. Im dłużej dana trudność trwa, a problematyczne zachowanie się utrwala, tym trudniejszy i bardziej czasochłonny może okazać się proces nauki nowych schematów. Oto przykładowe problemy, z którymi warto zgłosić się do zoopsychologa:

• Nadmierna lękliwość psa,
• Załatwianie się w domu – niepowodzenia w treningu czystości,
• Agresja – zarówno do innych psów, jak i ludzi,
• Lęk separacyjny – objawia się między innymi szczekaniem, wyciem, piszczeniem po tym, jak opiekun opuści dom, a zwierzę zostanie w nim samo,
• Nadmierne szczekanie w reakcji na konkretny bodziec,
• Nadmierna pobudliwość i nieradzenie sobie z emocjami,
• Trudności w koncentracji,
• Wycofanie, niechęć do zabawy, kontaktów,
• Niereagowanie na podstawowe komendy,
• Zjadanie znalezionego podczas spaceru pokarmu,
• Brak umiejętności chodzenia na smyczy,
• i inne.

Jak łatwo zauważyć, różne zachowania psa mogą się okazać potencjalnie problematyczne. Jedne z nich są wyjątkowo trudne – jak na przykład agresja, która może prowadzić do niebezpiecznych i zagrażających zdrowiu sytuacji (zarówno zdrowiu naszego psa, innych zwierząt, jak i ludzi) – inne wydają się nieco łatwiejsze, jak chociażby brak umiejętności chodzenia na smyczy. Warto jednak pamiętać, że każdy problem wart jest rozwiązania i nie powinniśmy ich w żaden sposób bagatelizować. Jeśli mamy poczucie, że coś istotnie wpływa na komfort życia opiekuna albo czworonoga, jeśli coś zaburza naszą relację z nim – nie bójmy się sięgnąć po pomoc.

W czym jeszcze możemy poradzić się zoopsychologa?

• Psi behawiorysta może również udzielić nam wskazówek, jak ustrzec się przed danymi trudnościami – prewencja zawsze jest łatwiejsza niż praca nad problemem, który już wystąpił. 
• Może udzielić nam praktycznych porad dotyczących sprzętu na przykład smyczy, szelek, zabawek etc. 
• Psi behawiorysta pomaga w doborze aktywności zgodnych z temperamentem oraz predyspozycjami psa np. zajęcia z tropienia czy spacery socjalizacyjne.
• Może udzielić nam porad dotyczących karmienia psa. Załóżmy, że nasz pies je bardzo łapczywie, niemalże nie gryząc pożywienia, tylko je połykając. Co pomoże? Na przykład miski spowalniające jedzenie. Psi behawiorysta również na tego typu problemy będzie mógł zaproponować nam kilka rozwiązań.
• Behawioryści pracują zarówno indywidualnie jak i grupowo, prowadząc warsztaty. Warto sprawdzić, która forma zajęć nam odpowiada, ponieważ dobra współpraca z zoopsychologiem, odpowiednia atmosfera, zaufanie i poczucie bezpieczeństwa to klucz do sukcesu. Zyskamy na tym nie tylko my, lecz przede wszystkim nasz ukochany pies!

Behawiorysta psów – wsparcie już na samym początku

Po pomoc specjalisty warto sięgnąć już na samym początku procesu budowania relacji z psem – zaraz po adopcji lub kupnie zwierzęcia. Jeśli pod nasz dach trafia szczenię, behawioryści oferują mu przede wszystkim tak zwane „psie przedszkole”, w którym młody podopieczny uczy się podstawowych komend czy chodzenia na smyczy, a opiekunowie dostają różnego rodzaju wskazówki, na przykład jak nauczyć swojego ulubieńca załatwiania się poza domem. 

Bardziej skomplikowana może okazać się praca ze starszym czworonogiem (chociaż nie jest to regułą – pamiętajmy, do każdego psa należy podejść indywidualnie!), zwłaszcza jeśli jest to zwierzę po przejściach, z wieloma traumami, historią częstych zmian opiekunów etc. Psy z takimi doświadczeniami często znajdują się w schroniskach, stąd też placówki te oferują pomoc behawiorysty już w trakcie procesu adopcyjnego, a niektóre dają możliwość wsparcia nawet kilka miesięcy po tym, jak pies znajdzie się już pod naszym dachem. Warto w takich sytuacjach korzystać z pomocy profesjonalistów, ponieważ adopcja (zmiana środowiska) sama w sobie jest dla zwierzęcia trudnym doświadczeniem, co może dodatkowo nasilić różne problemy. Szybka reakcja ułatwi tworzenie relacji, a także zmniejszy ryzyko, że proces adopcyjny się nie uda – powrót do schroniska jest zawsze ogromną traumą (często też dla niedoszłego opiekuna).

Behawiorysta psi w schronisku – specjalista absolutnie niezbędny![1]

Przyglądając się bliżej pracy, jaką behawiorysta psów wykonuje w schronisku, warto zauważyć, że obejmuje ona kilka różnych obszarów. Oto one:

• Opieka nad psami w okresie kwarantanny, czyli pierwszych 10–14 dni w schronisku. Jest to okres, w którym wsparcie behawiorysty powinno być szczególnie intensywne (psy są wtedy w szoku, wylęknione i zdezorientowane). To ważne ogniwo profilaktyki zaburzeń zachowania. 
• Ocena behawioralna psów, które trafiają do schroniska i wychwycenie ewentualnych problemów.
• Określanie wskazówek dotyczących opieki nad danym psem – zarówno w czasie pobytu w schronisku, jak i w późniejszym okresie już po adopcji.
• Behawiorysta psi ocenia też, jakie warunki są wskazane dla danego psa, na przykład, w jakim boksie powinien się znaleźć, a w kontekście dalszych etapów jego życia – w jakim domu będzie mu najlepiej (Czy może mieszkać w bloku? Czy powinien mieć dostęp do ogródka? Czy poradzi sobie w mieście?).
• Jeśli zwierzę wykazuje zachowania problematyczne, psi behawiorysta zajmuje się jego terapią lub tworzy odpowiedni program behawioralny, który należy z danym psem realizować. Ocenia też, czy następuje satysfakcjonująca poprawa i czy dane zwierzę jest gotowe do adopcji.
• Psi behawiorysta może towarzyszyć przyszłym opiekunom podczas spacerów przedadopcyjnych – daje wskazówki  dotyczące zachowań zwierzęcia, uczy odczytywania sygnałów, które czworonogi nam wysyłają, ale też pomaga w kwestiach związanych z podstawową opieką.
• Zoopsycholog pomaga również po adopcji – jak to zostało wspomniane, niektóre schroniska umożliwiają darmowe korzystanie ze wsparcia behawiorysty przez kolejnych kilka miesięcy.
• Psi behawiorysta kształci również wolontariuszy oraz innych pracowników schroniska, jak należy postępować z psami, skutecznie komunikować się z nimi oraz spełniać ich potrzeby w zdrowy sposób. 

Źródła:

1. Łapińska, J., Praca behawiorysty w schronisku dla zwierząt, Vet Personel, 4 /2015, s. 36-38 [dostęp: 28.09.2020]
   http://www.zoopsychologia.com.pl/wp-content/uploads/2013/09/praca-behawiorysty-w-schronisku.pdf
2. Kłosiński, A., Behawiorysta zwierząt - zawód i pasja, Animal Expert NR 5 (Maj 2018) [dostęp: 28.09.2020]
   https://www.animal-expert.pl/artykul/behawiorysta-zwierzat-praca-i-pasja 
3. Kłosiński, A., Behawiorysta poszukiwany. Model współpracy behawiorysty zwierzęcego z lekarzem weterynarii, Weterynaria w praktyce  3/2013 [dostęp: 28.09.2020]
   http://31.186.81.235:8080/api/files/view/35579.pdf